четверг, 28 февраля 2013 г.

ცხოვრების ბოლო წლები 1945-1953

1945 წლის 11 აპრილს ექვთიმე თაყაიშვილი თბილისში დაბრუნდა. 1945 წლის 15 აპრილს ექვთიმე თაყაიშვილი საქართველოს სსრ განათლების მინისტრის ბრძანებით დაინიშნა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საქართველოს ისტორიის კათედრის პროფესორად. 1945 წლის 10 მაისს მიანიჭეს დამსახურებული პროფესორის წოდება. 1946 წლის 28 დეკემბერს იგი აირჩიეს საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსად. 1946 წელს ექვთიმე თაყაიშვილი საჯაროდ წარდგა  თბილისის უნივერსიტეტის პროფესორ-მასწავლებელთა წინაშე მოხსენებითევროპაშ ინახული ქართული ძეგლები და იქვე შეკრებილი ცნობები ქართული ძეგლების შესახებ“.მეტად მნიშვნელოვანია მის მიერ 1949 წელს სრული სამეცნიერო აპარატის თანხლებით გამოცემული სუმბატ დავითის ძის ქრონიკა ტაო-კლარჯეთის ბაგრატიონთა შესახებ. ხოლო 1949 წლის 17 სექტემბერს სსრ კავშირის უმაღლესმა საატესტაციო კომისიამ დაუმტკიცა დოქტორის ხარისხი და პროფესორის წოდება.
ძეგლი თბილისში


ექვთიმე თაყაიშვილი 1953 წელს გარდაიცვალა. ამჟამად იგი გადასვენებულია საზოგადო მოღვაწეთა მთაწმინდის პანთეონში. 2002 წლის 17 ოქტომბერს საქართველოს მართლმადიდებელმა სამოციქულოე კლესიამ ის წმინდანად შერაცხა და წმინდა ექვთიმე ღვთისკაცი უწოდა. ექვთიმე თაყაიშვილის მუზეუმია განთავსებული მის უკანასკნელ საცხოვრებელ ადგილას, თბილისში, ვაშლოვანის ქუჩის 7 ნომერში და აგრეთვე მისი მუზეუმია აშენებული თაყაიშვილის მშობლიურ სოფელში,ლიხაურში, სადაც ყოველი წლის 16 იანვარსექვთიმეობასაღნიშნავენ. ექვთიმე თაყაიშვილის სახელ სატარებს გურიანთა-ვაშნარის მუზეუმ-ნაკრძალი გურიაში.  

ემიგრაცია 1921-1945


1921 წლის 11 მარტს, ექვთიმე თაყაიშვილმა საქართველოს პირველი რესპუბლიკი სხელისუფლების სხვა წარმომადგენლებთან ერთად საქართველო დატოვა. ის დასახლდა თავდაპირველად პარიზში, 1922 წლიდან ლევილში  ადროგამოშვებით სწავლობდა ოქსფორდშისაფრანგეთში იგი თითქმის მეოთხედი საუკუნის მანძილზე ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა. იგი განაგრძობდა ნაყოფიერ სამეცნიერო-კვლევითმოღვაწეობას. მისი აღიარების დასტური იყო ის, რომ იგი ჯერ პარიზის ნუმიზმატთა საზოგადოების (1922 წლის 4 თებერვალი), ხოლო შემდეგ საფრანგეთის სააზიოსაზოგადოების (1925) ნამდვილ წევრად აირჩიეს. 1937-1939 წლებში თაყაიშვილი იყო მის მიერვე დაარსებული ქართული კულტურული და საარქეოლოგიო მასალების გამოცემის ფონდის თავმჯდომარე. ამასთან, იგი გახლდათ სამეცნიერო პერიოდული გამოცემის “Georgica”  სარედაქციო საბჭოს წევრი.გახიზნულ მამთავრობამ თანწაიღო საქართველოს განძის ისტორიულად განსაკუთრებით ღირებული ნაწილი. მასში შედიოდა თბილისის მუზეუმების ძვირფასეულობა: ოქრო-ვერცხლი სხატები და თვალ-მარგალიტით მოოჭვილისხვა საგანძური, ძვირფასი ხელნაწერები, ზუგდიდის დადიანისეული სასახლის განძეულობაგელათისა დამარტვილის სამონასტროქონება, თბილისისსასახლისგანძეულობაბორჯომის სასახლის ქონება და სხვა მრავალი. მიუხედავად იმისა, რომ განძის მესაკუთრედ, ოფიციალურად, საქართველოს მთავრობა ითვლებოდა, ფაქტობრივად, განძ სთაყაიშვილი მეურვეობდა. განძი, სულ 39 ყუთი, ექვთიმეს მარსელის ბანკში ჰქონდა შენახული.

ექვთიმე თაყაიშვილის ბიოგრაფიული ცნობები


წმიდა ექვთიმე ღვთისკაცი (თაყაიშვილი) დაიბადა 1863 წლის 3 იანვარს. სულ პატარას გარდაეცვალა მამა, სიმონ თაყაიშვილი, ხუთი წლისას კი - დედაც. სამიოდე წლისა ხიდან გადმოვარდა და ფეხი მოიტეხა; წესიერი ექიმი ვერ გამოუძებნეს და სამუდამოდ დაკოჭლდა.
შვიდი წლის ექვთიმე ოზურგეთის სამაზრო სასწავლებელში შეიყვანეს. ამ სკოლაში საღმრთო სჯულს ასწავლიდა ცნობილი პედაგოგი დეკანოზი სიმონ ქიქოძე, გამოჩენილი ქართველი მოღვაწის წმიდა გაბრიელი ეპისკოპოსის ძმა. სიმონ ქიქოძემ წარუშლელი შთაბეჭდილება დატოვა ექვთიმეზე. იგი მოსწავლეებს უკითხავდა ილია ჭავჭავაძის, აკაკი წერეთლისა და სხვა ქართველ მწერალთა ნაწარმოებებს, ასწავლიდა ლექსებს. ოზურგეთში სწავლისას დაუახლოვდნენ ერთმანეთს ექვთიმე თაყაიშვილი და შემდგომ ცნობილი მეცნიერი ნიკო მარი. ეს ნაცნობობა შემდეგ დიდ მეგობრობაში გადაიზარდა.
ექვთიმე ოზურგეთიდან ფოთის სამაზრო სასწავლებელში გადაიყვანეს, შემდეგ კი ქუთაისის გიმნაზიაში. 1883 წ. გიმნაზიას ამთავრებს და პეტერბურგში მიემგზავრება უნივერსიტეტში სასწავლებლად.აქ ისტორია-ფილოლოგიის ფაკულტეტის მსმენელად ჩაირიცხა. 1887 წ. დაამთავრა უნივერსიტეტი და საქართველოსკენ გამოემართა.საქართველოში მასწავლებლობას იწყებს. ასწავლის ბერძნულ და ლათინურ ენებს, ისტორიასა და გეოგრაფიას. 1887-94 წლებში თბილისის სათავადაზნაურო სკოლასა და კლასიკურ გიმნაზიაშია. 1894-1904 წლებში განაგებს სათავადაზნაურო გიმნაზიას.
ექვთიმე თაყაიშვილი მთელი გატაცებით აგროვებს საქართველოს სიძველეებს: ხელნაწერებს, არქეოლოგიურ მასალას, შინამრეწველობის ნიმუშებს. ცდილობს მათ მეცნიერეულ შესწავლა-დამუშავებას. დაუახლოვდა სახელგანთქმულ მეცნიერს დიმიტრი ბაქრაძეს და საბოლოოდ გადაწყვიტა ისტორიკოსობა - ეს კეთილშობილური, მაგრამ მძიმე საქმე. დიმიტრი ბაქრაძეს მაშინ დაუახლოვდა, როცა საქართველოს წარსულის ძეგლები მიმოფანტული იყო და განწირული დასაღუპავად. „იმხანად, - იგონებს ე. თაყაიშვილი, - უკვე გარკვეული მქონდა მუშაობის მთავარი მიზანი: რამდენადაც შეიძლებოდა და გარემოება ნებას მაძლევდა, შემეკრიბა მასალა საქართველოს ისტორია-არქეოლოგიისათვის; ყოველი ძალ-ღონე მეხმარა ძეგლთა დაღუპვისა და დაკარგვისაგან გადასარჩენად; რაც შეიძლება მეტი გამომემზეურებინა და მისაწვდომი გამეხადა მკვლევართათვის...“
წმიდა ექვთიმე ღვთისკაცი აქტიურად თანამშრომლობდა „ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელ საზოგადოებაში“. ჯერ კიდევ სტუდენტი იყო ამ საზოგადოების გამგეობის წევრი. საქართველოში ჩამოსვლის შემდეგ მთელი ძალით შეუდგა „საზოგადოებაში“ მუშაობას. მოგზაურობდა ქვეყნის სხვადასხვა მხარეში და ეხმარებოდა სკოლებსა და სამკითხველოებს; აგროვებდა ძვირფას წიგნებს, სხვადასხვა სახის სიძველეებს, სიგელ-გუჯრებსა და ისტორიულ საბუთებს.

არქეოლოგიური მოგზაურობა საქართველოში

ოშკი

 1917 წლის არქელოგიური ექსპედიცის მოგზაურობის შესახებ ექვთიმე თაყაიშვილი წერს “ხელ-ფეხს მიკოცნიდა  კოლა- ოლთის ჩინგლის ქართველობა, მშვიიდათ ბრძანდებოდეთ, მამა-პაპათა  ნამგარს არავის დავანგრევინებთ და დავიცავთო, ბევრ მაგანს ქართული ენა დავიწყებოდა, მაგრამ შეგნება რომ ისინი ქართველი არია,  თითქოს ყველას ჰქონდა“
 ლადო გუდიაშვილი საქართთველოს მეჭურჭლეთუხუცესზე წერდა „ექვთიმე თაყაიშვილი მთელი თავისი ცხოვრების მანძილზე უანგროდ ემსახურებოდა ეროვნულ საქმეს... არც დაღლა იცოდა , არც დასვენება ... ამნაირ ადამიანებს ძველად ხატავდნენ ტაძრის კედლებზე “
ეექსპედიცის ძირითადი არსი მდგომარეობს იმაში,    რომ არა მეცნიერის ასეთი თავგამოდევბა,  დღეს ისტორიას არ ექნებოდა ზუსტი დათარიღება, ყოველმხრივი აღწერილობა, დეტალური მსალა ისეთი ქართული ძეგლებისა. როგორიც არის ოშკი, იშხარი, ხარული, ბანა
პარხალი
ექსპედიიამ სუსტად გარკვია,  დადგინა  ტაძრების, ეკლესიების,  ციხების სახელწოდებებიდა ადგილ მდებარეობა, რაც ამ მოგზაურობამდე უცნობი და შეომოწმებელი იყო მეცნიერული ლიტერატურისთვის.
ექვთიმეს თაოსნობით  შესწავლილი იქნა ყველა წარწერა, ქრონიკონი-თარიღის აღმნიშვნელი ასოები,  „ მას საოცარი მეცნიერული წვდომა ჰქონდა, ძველი წაეწრების წაკითხვის საოცარი უნარი. უმრავლესობას იქვე გადმოღების   თანავე კიხულობდა, ზოგს, უფრო რთულს, სადგომში მისვლისას,  ჩვენ ახალგაზრდები ვისვენებდით,იგი  კი უჯდა  საქმეს,  ფოტოებ, კალკებს ნახატებს და არც დარჩენია რამ ამოუკიხავი.
თუ რაიმე ახლოს ,, მნიშვნელოვანს ამოიკითხავდა ახალგაზრდულად წამოხტებოდა  ქაღალდის დროშასავი აფრიალებდა და  აღფრთოვანებით  შესძახებდა  აღმოჩენა.. !!  ახალი აღმოჩენა!
პარხალი
დიდ მეცნიერს  ხელოვნებაში განსაკუთრებით ჩარჩენია  მეხსიერებაში ხახულში ნანახი ქვაში ტვიფრული სიმბოლო- ქართული ფასკუნჯი მუდმივი  აღორძინების იდეა!
„ ეს კლასიკური ნიმუში ნოტარ-დამის ქიმერების შემოქმედებასაც შეხამება! წერდა ლადო გუდიაშვილი.
უმშვენიერესი ბუნების გარემოცვაში დგანან ეს ბუმბერაზი ძეგლები  თითქოს უპატრონო,
თითქოს ძილსაც მისცემიან.. მაგრამ მაინც ალერსა და სითბოს იხოვენ ჩვენგან. ელიან მფარველსა და მცველს.ექვთიმეს  ექსპედიციამ დროულად შეაღო  ამ ტაძრის საუკუნეთა  მანძილზე დახშული კარები.. იმედია ჩვენი თაობაც,   გავხდებით „ ექვთიმოსნები“  მოვეფერებით და მივუალერსებთ შორს  საქართველოს მიწიდა მოწყვეტილ ტაძრებს....


ჩვენს შესახებ


პროექტის სახელწოდeბა:
  ,,საქართველოს მეჭურჭლეთუხუცესი წმინდა ექვთიმე ღვთისკაცი“
პროექტზე მუშაობის პროცესი
პროექტის მთავარი იდეა:                   

  2013წლის 3 იანვარს ექვთიმე თაყაიშვილს დაბადებიდან   150 წელი შეუსრულდა. იუნესკოს ეგიდით 2013 წელი ექვთიმე თაყაიშვილის საიუბილეო წლად გამოცხადდა. მოსწავლეებს გავაცნობ ექვთიმე თაყაიშვილის ბიოგრაფიას, მის ღვაწლს საქართველოს ისტორიის, ქართული კულტურის, ქართული საგანძურის დაცვის საქმეში.  შევთავაზებ პროექტზე მუშაობას. შევიმუშავებთ პროექტის სამუშაო გეგმას, გადავანაწილებთ სამუშაოებს.
პროექტის აქტუალობა:                            
 თითოეული ქართველის ვალია ექვთიმე თაყაიშვილის ღვაწლის გაცნობიერება და პოპულარიზაცია.პროექტის მონაწილეები შეაგროვებენ მასალას ექვთიმე თაყაიშვილის ცხოვრების სხვადასხვა პერიოდის შესახებ, მოიძიებენ ფოტომასალას, შეაჯერებენ და გააანალიზებენ მოძიებულ მასალას. 
პროექტის მიზანები:          

პროექტის მიზანია  მოსწავლეთა ინფორმირება.პროექტზე მუშაობა მოსწავლეებს განუვითარებთ კვლევის, ინფორმაციაზე მუშაობის, შეფასების, კრიტიკული აზროვნებას, გუნდურ  მუშაობას  და პრეზენტაციის უნარებს.

 მოსალოდნელი შედეგი/პროდუქტები,რაც შეიძლება შეიქმნას:
ა)მოსწავლეთა და დამსწრე საზოგადოების ინფორმირება
ბ)მოსწავლეები შექმნიან კედლის გაზეთს, სლაიდშოს.
 პროექტისთვის საჭირო ძირითადი რესურსები:
კომპიუტერი, ინტერნეტი,ფოტოაპარატი, პროექტორი.
 პროექტის  მსვლელობა
პროექტის მონაწილეებს ვუნაწილებ დავალებებს:
1.ინტერნეტით მოიძოიებენ ინფორმაციას ექვთიმე თაყაიშვილის ცხოვრების სხხვადასხვა პერიოდის შესახებ.
2.შეაგროვებენ ფოტომასალას
3.დაამზადებენ ბუკლეტებსა და კედლის გაზეთს
შევაჯამებთ შეგროვილ მასალას. პროექტის ფარგლებში მოვაწყობთ კონფერენციას ,,საქართველოს მეჭურჭლეთუხუცესი წმინდა ექვთიმე ღვთისკაცი.
4.პროექტის პრეზენტაცია
საგნებთან/საგნობრივ ჯგუფებთან კავშირი: ქართული,ი.ს.ტ.

როექტის მონაწილეები: 
ანა ფუტკარაძე, მარი ხორგუანი, ზურაბ სიგუა, რიტა ჭანტურია, გოგა კუჭავა;

პროექტის ხელმძღვანელი: თეა კანკავა,  სოფო ჯღამაძე;